بلاک چین (Blockchain) زیرساختی است که بیت کوین و سایر ارزهای رمزگذاری شده بر اساس آن عمل می‌کنند. فناوری بلاک چین موجب ایجاد امنیت در ارزهای رمزگذاری شده می‌شود، به این ترتیب که به هیچ کسی اجازه دستکاری در سابقه تراکنش‌ها را نمی‌دهد و در عین حال، سابقه تراکنش‌ها را به صورت شفاف در اختیار همه کاربران قرار می‌دهد. این فناوری برای اولین بار به عنوان دفتر کل عمومی بیت کوین به کار گرفته شد و به تدریج، ارزهای رمزگذاری شده دیگری نیز به میدان آمدند و از آن استفاده کردند.همچنین با ورود دولت‌ها و موسسات مالی به این حوزه و استفاده از بلاک‌چین، کاربردهای آن گسترش بیشتری یافت. در این مطالب قصد داریم نگاهی به بلاک‌چین، شیوه عملکرد و اینکه چگونه این فناوری می‌تواند الگوی کنونی عملکرد سازمان‌ها را تغییر دهد خواهیم انداخت.
بلاک چین چیست ؟
بلاک چین اولین بار توسط ساتوشی ناکاموتو (خالق بیت کوین) به دنیا عرضه شد. هویت واقعی او مشخص نیست، اما مقاله جالبی به نام «بیت کوین: سیستم نقدی الکترونیکی همتا به همتا» (Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System) از سوی او منتشر شد. او در این مقاله به تشریح دو فناوری اصلی پرداخت که یکی «بیت کوین» (نوعی ارز دیجیتال) و دیگری نیز «بلاک چین» (فناوری پایه‌ای که بیت کوین بر اساس آن عمل می‌کرد) پرداخت.
از آنجا که بیت کوین در اختیار فقط یک فرد یا سازمان مشخص قرار ندارد، داده‌های مربوط به تراکنش‌ها و سابقه آن را نمی‌توان در یک مکان مشخص (نظیر سرور یا دیتابیس) ذخیره کرد. بلاک‌چین برای حل همین مشکل طراحی شد. بلاک چین یک دفتر کل توزیع شده بود که در اختیار همه کاربران بیت کوین قرار می‌گرفت. هر کاربر یک نسخه از داده‌ها را در اختیار داشت و می‌توانست آن را با داده‌هایی که در اختیار سایر کاربران قرار داد مقایسه کند تا از به‌روز بودن آن آگاه شود.
بلاک چین و ۴ مزیت اصلی
با وجود اینکه بلاک چین امروزه به چیزی فراتر از هدف اولیه ساتوشی تبدیل شده است، اصول اساسی عملکردش همچنان پابرجا مانده است. بلاک چین دارای ۴ مزیت اصلی است:
کنترل آن در دست هیچ نهاد یا کاربری نیست.
امکان از کار افتادن آن وجود ندارد.
تراکنش‌ها در شبکه‌ای که متشکل از همه کاربران است ثبت می‌شود.
دستکاری اطلاعات بلاک چین نیازمند دستکاری همزمان در کل شبکه است.
بلاک چین چگونه کار می‌کند؟
بلاک چین یک دفتر کل عمومی برای ثبت تراکنش‌هاست. با وجود اینکه هدف ساتوشی از طراحی بیت کوین، درج تراکنش‌های صورت گرفته با بلاک چین بود، هیچ لزومی ندارد این تراکنش‌ها الزاما دربردارنده انتقال ارز دیجیتال باشد و می‌تواند طیف گسترده‌ای از موارد (از قراردادهای هوشمند تا اطلاعات مربوط به دارایی‌های فیزیکی) را در برگیرد.بلاک چین در واقع یک دفتر کل است که به شکل توزیع شده در شبکه قرار دارد.
تراکنش‌ها در بلاک چین
وقتی یک کاربر درخواست انجام تراکنش را ارایه می‌دهد (مثلا کاربر الف می‌خواهد یک هزارم بیت کوین را برای کاربر ب بفرستد) این درخواست به شبکه متشکل از کاربران بیت کوین ارسال می‌شود. این تراکنش (به همراه مجموعه‌ای از سایر تراکنش‌های کنونی) از طریق فرآیندی که استخراج (ماینینگ) نامیده می‌شود تایید می‌شود. بلوک ایجاد شده در فرآیند استخراج دربردارنده اطلاعات این تراکنش است و به انتهای زنجیره بلوک کنونی افزوده می‌شود. این بلوک غیرقابل تغییر بوده و دیگر نمی‌توان آن را ویرایش کرد و یا از بین برد.
شبکه توزیع شده در بلاک چین
بلاک چین یک مرکزداده غیرمتمرکز و توزیع شده از اطلاعات تراکنش‌های صورت گرفته است و این نکته اصلی‌ترین ویژگی بلاک چین به شمار می‌رود. شیوه معمول کنونی برای ذخیره اطلاعات تراکنش‌ها، استفاده از یک مرکزداده مستقر در یک سرور مرکزی است. برای نمونه، همه اطلاعات مربوط به تراکنش‌های بانکی در یک مرکزداده مرکزی موجود بر روی یک سرور که به بانک تعلق دارد است. اگر این مرکزداده هک شود، شاید بانک یک مرکزداده پشتیبان داشته باشد که بتواند اطلاعات مورد نظر را بازیابی کند. اما اگر این نسخه پشتیبان هم هک شود چه؟ یک سازمان (مثل بانک) باید چند نسخه پشتیبان داشته باشد با خیالش بابت امنیت اطلاعات راحت شود؟
بلاک چین با قرار دادن یک نسخه از داده‌ها در اختیار هر یک از کاربران بلاک چین، این مشکل را برطرف می‌سازد. هر کاربر یک نسخه از همه تراکنش‌های صورت گرفته را بر روی رایانه خود دارد و اکثریت کاربران می‌توانند مقررات عملکرد آن را تعیین کنند. اگر یک کاربر بخواهد داده‌های موجود در نسخه خود را دستکاری کند، آن نسخه با سایر نسخه‌های موجود متفاوت بوده و به این ترتیب از نظر شبکه مردود خواهد شد. به همین دلیل، بلاک‌چین ذاتا از امنیت بالایی برخوردار است. در واقع اگر کسی بخواهد داده‌های تراکنش‌های موجود در بلاک چین را تغییر دهد، باید حداقل تیمی از همه رایانه‌های موجود در شبکه را در یک زمان هک کند.
اعتماد
ماهیت غیرقابل از کاراندازی و شفاف بلاک چین می‌تواند مشکل اعتماد در تراکنش‌ها را حل کند. با بلاک چین دیگر نیازی به شخص ثالث نیست و به هیچ بانک، دولت یا سازمانی برای نظارت بر تراکنش نیاز نخواهد بود. همه تراکنش‌ها در بلاک چین ذخیره شده و برای تک تک کاربران بلاک چین فرستاده می‌شود.
آینده بلاک چین
همان طور که گفتیم، بلاک چین در ابتدا به عنوان زیرساختی برای بیت کوین به دنیا عرضه شد. با این حال، گذشت زمان نشان داده که کاربردهای جالب و هیجان‌انگیز دیگری را نیز می‌توان از بلاک چین انتظار داشت. در ادامه به بررسی چند مورد از این کاربردها می‌پردازیم.
امور مالی
یکی از جذاب‌ترین کاربردهای بلاک چین، به امور مالی و بانکداری مربوط می‌شود. بانک‌ها و موسسات مالی زیادی در دنیا به سرمایه‌گذاری گسترده بر روی یافتن شیوه‌های سودمند استفاده از بلاک‌چین برای افزایش کارایی خود روی آورده‌اند. عدم نیاز به واسطه و انجام آنی تراکنش‌ها می‌تواند جلوی بسیاری از هزینه‌های اضافی را بگیرد.
صنایع غذایی
مدیریت زنجیره تامین صنایع غذایی به خاطر فواصل جغرافیایی و نیز وجود فعالان مختلف در این زنجیره همواره با دشواری‌های زیادی روبرو بوده است. در این میان، بهره‌گیری از فناروی بلاک چین می‌تواند بهره‌وری این صنایع را افزایش دهد. برای نمونه، صنعت دامپروری و تولید گوشت را در نظر بگیرید. درج اطلاعات این محصول (اعم از مشخصات دامداری یا مرغداری، محل ذبح و نیز بسته بندی) بر روی بلاک چین می‌تواند ضمن جلوگیری از تقلب، به افزایش سلامت غذایی و در نتیجه اطمینان مصرف‌کننده بیانجامد. در مقاله‌ای با عنوان «تحول اساسی در صنایع غذایی با فناوری بلاک چین» بیشتر درباره کاربردهای مختلف این فناوری در زمینه تامین غذای بشر توضیح دادیم.
داده‌های غیرمتمرکز
درست همان طور که بلاک چین سبب تمرکززدایی از مرکزداده برای تایید و ثبت تراکنش‌های مربوط به بیت کوین و سایر آلت کوین ها شد، می‌تواند برای ذخیره هر نوع داده نیز کاربرد داشته باشد. استارتاپ‌های متعددی به بررسی استفاده از بلاک‌چین برای ذخیره اطلاعات به دست آمده از نرم‌افزارهای مختلف به شکلی غیرمتمرکز مشغولند.
قراردادهای هوشمند
قراردادهای هوشمند (smart contracts) اولین بار توسط اتریوم پیشنهاد شد. یک قرارداد هوشمند در واقع قراردادی قابل‌برنامه‌ریزی است که بر روی بلاک چین قرار می‌گیرد تا وقتی که تعهدات مندرج در آن توسط طرفین اجرا شود. به محض اجرای تعهدات، برنامه مورد نظر به صورت خودکار اجرا می‌شود. برای نمونه می‌توان قراردادی برای ارسال مقدار مشخصی بیت کوین به یک کیف پول مشخص در روزی مشخص در ماه تعریف کرد (مثل برای پرداخت کرایه یک خانه اجاره‌ای). قراردادهای هوشمند نیز همانند سایر تراکنش‌های موجود بر روی بلاک‌چین، قابل حذف نیستند. (برای آشنایی بیشتر با این مفهم توصیه می‌کنیم مطلب «قرارداد هوشمند (Smart Contract) چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟» را نیز مطالعه بفرمایید.)
امور حاکمیتی
به خاطر ماهیت کاملا شفاف بلاک چین، هر نوع فعالیت مرتبط با ثبت نظر (همانند انتخابات ملی) را می‌توان به شکلی ایده‌آل با بلاک‌چین برگزار کرد. به محض اینکه یک رای داده شد، اطلاعات مربوط به این تراکنش به صورت خودکار تاید شده و در شبکه بلاک‌چین قرار می‌گیرد. این اطلاعات در معرض دید همه کاربران قرار داشته و قابل حذف و دستکاری نخواهد بود.
ثبت املاک
بلاک چین موجب افزایش قبل توجه کارایی در ثبت هر نوع اطلاعاتی می‌شود و در عین حال، اطلاعات ثبت شده کاملا شفاف بوده و در معرض دید همگان قرار می‌گیرد. از آنجا که املاک جزو مواردی است که احتمال کلاهبرداری در آن بالاست و در عین حال، فرآیند ثبت املاک نیز بسیار پرهزینه است، می‌توان از این فناوری برای بهبود عملکرد آن استفاده کرد. تاکنون چندین کشور از جمله روسیه، هندوراس (سال ۲۰۱۵) و گرجستان (سال ۲۰۱۷) به استفاده از بلاک چین برای ثبت املاک روی آورده‌اند.
منبع: ارزنگار
